Tác giả: Quốc Dân độc bản (Đông Kinh Nghĩa Thục) – Bản chữ Hán năm 1907
.
KD: Một bài viết cách đây hơn một thế kỷ mà vẫn nóng hổi tính thời sự, khi bàn về sự thay đổi.
.
Xưa nay trong ngoài (nước) không nơi nào vài mươi năm, vài trăm năm lại không có cuộc biến đổi về những tập tục cũ. Ngày nay, vạn quốc giao thông với nhau, học thức cùng trao đổi với nhau. Cái sở trường của kẻ khác có thể dùng để cải biến cái sở đoản của mình. Những tập tục cũ ắt phải biến đổi không ngừng. Tuy vậy có cái khó khăn ở đây. Phép cũ cùng truyền mãi, theo cũ lâu ngày thì đến miệng, tai, tay chân cũng quen với sự yên ổn, ít có sự biến đổi, thì việc lấy bên phải, đặt bên trái, chắc không phải là điều mong ước của lòng người.Đó là một điều khó.
Biến đổi một việc thì toàn cục cũng lay động theo, cái nghề công thương trong nước ắt là có sự lo lắng đến bàng hoàng và do dự. Việc làm tưởng là tiện lợi cho dân, trái lại thành làm hại dân. Đó là điều khó thứ hai.
Kim Dung/Kỳ Duyên 